Φυτοφάρμακα και Περιβάλλον
Τα φυτοφάρμακα
και η χρήση τους :
Τα φυτοφάρμακα είναι ουσίες που προορίζονται για τον έλεγχο των παρασίτων, συμπεριλαμβανομένων των ζιζανίων. Γενικά, ένα φυτοφάρμακο είναι μια χημική ουσία ή βιολογικός παράγοντας (όπως ιός, βακτήριο ή μύκητας) που καταστέλλει, εξουδετερώνει, σκοτώνει ή απλά αποθαρρύνει τα παράσιτα. Τα στοχευόμενα παράσιτα μπορεί να είναι έντομα, φυτικά παθογόνα, ζιζάνια, μαλάκια, πουλιά, θηλαστικά, ψάρια, νηματώδη (ασκαρίδες), και μικρόβια που φθείρουν την ιδιοκτησία, ενοχλούν, ή είναι φορείς μεταδοτικών ή μη νόσων. Τα φυτοφάρμακα έχουν οφέλη και ορισμένα μειονεκτήματα, όπως πιθανή τοξικότητα για τον άνθρωπο και άλλα είδη.
Ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) έχει ορίσει το φυτοφάρμακο ως:«κάθε ουσία ή μείγμα ουσιών που προορίζεται για την πρόληψη, την καταστροφή ή τον έλεγχο τυχόν επιβλαβών οργανισμών, όπως φορείς ανθρώπινων ή ζωικών ασθενειών, ανεπιθύμητα είδη φυτών ή ζώων, που είτε είναι βλαπτικά κατά τη διάρκεια ή παρεμβαίνουν στην παραγωγή, την επεξεργασία, την αποθήκευση, τη μεταφορά, ή την πώληση τροφίμων, γεωργικών προϊόντων, ξυλείας και προϊόντων της, ή ζωοτροφές, ή ουσίες που χορηγούνται σε ζώα για την καταπολέμηση εντόμων, αραχνοειδών, ή άλλων παρασίτων εντός ή επί του σώματός τους. Ο όρος περιλαμβάνει τις ουσίες που προορίζονται για ρυθμιστές ανάπτυξης των φυτών, αποφυλλωτικά, ξηραντικά, ή παράγοντες για το αραίωμα καρπών και προστασία από πρόωρη πτώση του φρούτου. Επίσης οι ουσίες που χρησιμοποιούνται στις καλλιέργειες, είτε πριν είτε μετά τη συγκομιδή για να προστατεύσουν τα προϊόντα από αλλοίωση κατά τη διάρκεια της αποθήκευσης και της μεταφοράς.»Τα φυτοφάρμακα
χρησιμοποιούνται για την καταπολέμηση οργανισμών που θεωρούνται επιβλαβείς. Για
παράδειγμα, χρησιμοποιούνται για να σκοτώσουν τα κουνούπια που μπορούν να
μεταδώσουν δυνητικά θανατηφόρες ασθένειες, όπως τον ιό του Δυτικού Νείλου, τον
κίτρινο πυρετό και την ελονοσία. Επίσης σκοτώνουν τις μέλισσες, σφήκες ή
μυρμήγκια που μπορεί να προκαλέσουν αλλεργικές αντιδράσεις. Τα εντομοκτόνα
προστατεύουν τα ζώα από ασθένειες που προκαλούνται από παράσιτα όπως οι ψύλλοι.
Αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο νόσου από μουχλιασμένα τρόφιμα ή αλλοιωμένα
προϊόντα. Τα ζιζανιοκτόνα καθαρίζουν τα άκρα των δρόμων από αγριόχορτα,
δεντρύλια και θάμνους. Γενικά εξοντώνουν τα επεμβατικά ζιζάνια που μπορούν να
προκαλέσουν περιβαλλοντική ζημιά. Χρησιμοποιούνται σε λίμνες και λιμνούλες για
τον έλεγχο των φυκών και των υδρόβιων χόρτων που παρενοχλούν σε δραστηριότητες
όπως το κολύμπι και το ψάρεμα και συνοδεύονται από δυσοσμία του νερού. Τα
ανεξέλεγκτα παράσιτα όπως οι τερμίτες και η μούχλα φθείρουν τις ανθρώπινες
κατασκευές όπως τα σπίτια. Στις εγκαταστάσεις αποθήκευσης τροφίμων
χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση των τρωκτικών και εντόμων που μολύνουν τα
τρόφιμα, όπως το σιτάρι. Η χρήση φυτοφαρμάκων συσχετίζεται με κίνδυνο, οπότε
συνιστάται ορθολογική χρήση σε αποδεκτά επίπεδα που προσδιορίζονται από τους
ρυθμιστικούς οργανισμούς όπως η Αμερικάνικη Υπηρεσία Προστασίας και ο Ελληνικός
Σύνδεσμος Φυτοπροστασίας (ΕΣΥΦ).
Οι επιπτώσεις
τους στο περιβάλλον :
Ένα φυτοφάρμακο μετά την
εφαρμογή του θα επιτύχει τον στόχο του, ενώ ένα μέρος του θα κινηθεί και πέρα
από αυτόν. Οι επιπτώσεις που θα έχει στο περιβάλλον δεν είναι πάντα ορατές και
μετρήσιμες. Η παρουσία φυτοφαρμάκων στο έδαφος επηρεάζει σοβαρά, άμεσα ή
έμμεσα, τόσο τη μικροπανίδα όσο και τη μικροχλωρίδα. Σε ορισμένες περιπτώσεις
μάλιστα, η παρουσία ενός φυτοφαρμάκου στο έδαφος μπορεί να προκαλέσει
σημαντικές αλλαγές στους πληθυσμούς των μικροοργανισμών. Η έκπλυση των
φυτοφαρμάκων από τα εδάφη και η μετακίνησή τους στον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα
αποτελεί ένα σοβαρό κίνδυνο ρύπανσης των υπογείων υδάτων. Υπολείμματα
φυτοφαρμάκων έχουν ανευρεθεί και στην ατμόσφαιρα σε διάφορες περιοχές του
πλανήτη, αλλά οι συγκεντρώσεις τους ήταν υψηλότερες σε περιοχές με έντονη
γεωργική δραστηριότητα. Πιο συγκεκριμένα :
Οι επιπτώσεις
στο έδαφος :
α γεωργικά φάρμακα ή
τοποθετούνται κατ’ ευθείαν στο έδαφος ή καταλήγουν σ’ αυτό αφού πρώτα ψεκαστούν
τα υπέργεια τμήματα των φυτών. Μερικοί παθογόνοι οργανισμοί (ιδίως έντομα)
έχουν αναπτύξει ποικιλίες ανθεκτικές στα ήδη γνωστά φάρμακα. Αυτό επιβάλλει τη
χρησιμοποίηση μεγαλύτερων δόσεων ή την ανακάλυψη νέων, περισσότερο δραστικών,
φαρμάκων. Πολλά γεωργικά φάρμακα διασπώνται μέσα στο έδαφος, αλλά έχει βρεθεί
ότι τα προϊόντα αποικοδόμησής τους μπορούν να έχουν ακόμη πιο δυσμενείς
επιδράσεις από τις αρχικές δραστικές ουσίες.
Άλλα γεωργικά φάρμακα δεν διασπώνται εύκολα με
αποτέλεσμα να παραμένουν για πολλά χρόνια στο περιβάλλον. Ένα πρόβλημα που
σχετίζεται με τη συσσώρευση και την παραμονή των γεωργικών φαρμάκων στο έδαφος
είναι η ανάπτυξη τοξικότητας προς τα φυτά, με αποτέλεσμα να παράγονται γεωργικά
προϊόντα κακής ποιότητας. Άλλο φαινόμενο που παρατηρείται είναι η συσσώρευση
τοξικών ουσιών μέσα στα ίδια τα αγροτικά προϊόντα, οπότε αυτά γίνονται
επικίνδυνα για τη δημόσια υγεία. Επειδή το έδαφος περιέχει μεγάλο πλήθος
οργανισμών και μικροοργανισμών, τα γεωργικά φάρμακα που τοποθετούνται ή φτάνουν
στο έδαφος θανατώνουν παράλληλα με τους παθογόνους και ένα μεγάλο εύρος μη
παθογόνων και ωφέλιμων στο περιβάλλον οργανισμών. Πολλά γεωργικά φάρμακα
βρέθηκαν να έχουν δυσμενείς επιδράσεις στη σύνθεση και το ύψος των μικροβιακών
πληθυσμών του εδάφους, στη δράση των μικροβίων, την ταχύτητα διάσπασης της
οργανικής ουσίας, τους κύκλους του αζώτου, του θείου και του φωσφόρου και τη
μικροβιακή σύνθεση της περιοχής των ριζών. Όλες οι παραπάνω βιολογικές
διεργασίες συμβάλλουν στη διατήρηση της γονιμότητας του εδάφους και οι
δυσμενείς επιδράσεις των γεωργικών φαρμάκων σ’ αυτές μπορούν να προκαλέσουν
μείωση της παραγωγικότητας του.
Οι επιπτώσεις
στην ατμόσφαιρα :
Στην περίπτωση της
ατμοσφαιρικής ρύπανσης από ανθεκτικό οργανικό φυτοφάρμακο (POP), προκαλείται
από έδαφος και ψεκασμό. Τα φυτοφάρμακα που είναι ημι-πτητικά στη φύση
προσροφούνται σε σωματίδια αερολύματος. Ο χρόνος ημιζωής αυτών των σωματιδίων
είναι λίγες ημέρες έως περισσότερο από ένα μήνα, εξαρτάται από την
αντιδραστικότητα της αέριας φάσης. Τα POP (που υπάρχουν στον αέρα) υφίστανται
μετασχηματισμό από τη φυσική τους μορφή σε μια εξαιρετικά τοξική μορφή μέσω
οξείδωσης και φωτοχημικών αντιδράσεων. Η μετανάστευση αυτών των φυτοφαρμάκων
(POP) εξαρτάται από τη χαμηλή διαλυτότητα στο νερό, το κλίμα-καιρό, τη
θερμοκρασία και την υγρασία .Μάλιστα έχει βρεθεί ότι μέσα σε 24 ώρες από την
εφαρμογή τους, οι δραστικές ουσίες των φαρμάκων μπορούν να έχουν απολύτως εξαερωθεί
ή μεταφερθεί από τον άνεμο στην ατμόσφαιρα. Πολλά φυτοφάρμακα θεωρούνται
υπεύθυνα για την καταστροφή της στοιβάδας του όζοντος (βλ. Αέρας). Το βρωμιούχο
μεθύλιο προκαλεί το 5-10% της συνολικής καταστροφής του όζοντος στη Γη. Το
μόριο του είναι 30 φορές πιο καταστροφικό από αυτό των χλωροφθορανθράκων που
χρησιμοποιούνται και ως προωθητικά αέρια στους ψεκαστήρες.
Επιπτώσεις στο
νερό :
Το νερό είναι ένα από τα
απαραίτητα στοιχεία για όλες τις μορφές ζωής στη γη. Περίπου το 71% του νερού
καλύπτεται από την επιφάνεια της γης. Τα υπόγεια ύδατα αποτελούν περίπου το 30%
των παγκόσμιων πόρων γλυκού νερού . Η ποιότητα των υπόγειων υδάτων απειλείται
λόγω της ταχείας αύξησης του πληθυσμού, της αστικοποίησης, της εκβιομηχάνισης
των γεωργικών φυτοφαρμάκων και του πληθυσμιακού στρες. Η είσοδος φυτοφαρμάκων
τόσο στα υπόγεια όσο και στα επιφανειακά ύδατα πρέπει να προστατεύεται. Η
επιφανειακή απορροή και η έκπλυση μεταφέρουν φυτοφάρμακα σε υδάτινα σώματα.
Αυτά τα φυτοφάρμακα προσλαμβάνονται από τα φυτά στο έδαφος, μειώνονται σε
διαφορετικές χημικές μορφές και στη συνέχεια εκπλένονται στα υπόγεια ύδατα. Οι
υψηλές βροχοπτώσεις αυξάνουν τον κίνδυνο μόλυνσης του νερού από φυτοφάρμακα. Τα
φυτοφάρμακα που εισέρχονται στα υπόγεια ύδατα βλάπτουν την ποιότητα του νερού,
καθιστώντας το μη ασφαλές για ανθρώπινη κατανάλωση καθώς και για τη χλωρίδα και
τα ζώα. Η εξάλειψη των φυτοφαρμάκων από τα υπόγεια ύδατα είναι μια δύσκολη
διαδικασία.
Δείτε εδώ : https://youtu.be/eF_fbTbHdyg
Η εργασία αυτή υλοποιήθηκε από τις μαθήτριες του τμήματος Α1 , Βολιτάκη Κάλλια , Κιαγιαδάκη Μαρία, Όλγα Καράτζη, Μαρία Σακαδάκη ,Θεοδώρα Βοριζανάκη , Μαρία – Εμμανουέλα Κοκολογιαννάκη ,μέσα στα πλαίσια του προγράμματος Διατροφή-Υγεία- Περιβάλλον